Εργασιακός χώρος: η ένδειξη συμπάθειας είναι παρεξηγήσιμη;
Οι ιστορίες της καθημερινότητας σε μια δουλειά είναι συνήθως ανεξάντλητες όπως και τα περιβάλλοντα στα οποία καθημερινά εκατομμύρια άνθρωποι εργάζονται. Οι διαπροσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται εντός του εργασιακού χώρου αλλά και οι σχέσεις εργοδότη και εργαζόμενου πολλές φορές κλονίζονται όταν σ' αυτές επιδρά η προκατάληψη γύρω από την έννοια της συμπάθειας.
Ως αντικείμενο σχολιασμού
Η ψυχολόγος Μαργαρίτα Λαζαρίδου αναφέρεται στο πώς το εκάστοτε περιβάλλον είναι πολλές φορές ο καταλυτικός παράγοντας για την ποιότητα ενός συμπεράσματος: «Οι κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις ερμηνεύονται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα το πλαίσιο στο οποίο τις παρατηρούμε. Κάθε συνθήκη έχει τους δικούς της άγραφους κανόνες βάσει των οποίων καθορίζεται η συμπεριφορά. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα αν μελετήσουμε τις διαπροσωπικές σχέσεις στον εργασιακό χώρο. Ένας χώρος όπου βρίσκουν πλήρη εφαρμογή τα κοινωνικά και σεξιστικά στερεότυπα και οι κοινωνικές νόρμες. Μια συγκεκριμένη συμπεριφορά που σε κάποια άλλη συνθήκη μπορεί να είναι κοινωνικά αποδεκτή, όταν παρατηρηθεί στο εργασιακό περιβάλλον, αποκτά τελείως διαφορετική ερμηνεία». Τα σεξιστικά στερεότυπα έχουν εισβάλει στην αγορά εργασίας, αφού: «Στο εργασιακό περιβάλλον, λανθασμένα ή σωστά, κυριαρχούν τα σεξιστικά στερεότυπα. Αυτό, εν μέρει δικαιολογείται, αφού μόλις τα τελευταία χρόνια έχουν κάπως εξισωθεί τα επαγγελματικά δικαιώματα των δύο φύλων. Μέχρι πρότινος, ο άντρας ήταν αυτός που είχε την εξουσία, τις υψηλότερες αποδοχές και τις υψηλότερες ιεραρχικά θέσεις στον εργασιακό τομέα. Αυτό, αυτόματα τοποθετούσε τη γυναίκα σε μειονεκτική θέση. Σε αυτό το σημείο, παρατηρείται το φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης, μοτίβο κλασικό σε εργασιακά περιβάλλοντα. Αυτή η εξουσία του ανδρικού φύλου, χρησιμοποιείται με ποικίλους τρόπους στο γυναικείο, καθώς τα όρια είναι λεπτά και δυσδιάκριτα και έτσι το παιχνίδι της εξουσίας συγχέεται πολλές φορές με τη σεξουαλική παρενόχληση. Κλασικό είναι άλλωστε το μοτίβο της γραμματέως με το διευθυντή».
Αρσενικό και θηλυκό γένος υφίστανται παντού
«Το παιχνίδι ανάμεσα στα δύο φύλα είναι συνεχές και υπάρχει παντού» σχολιάζει η ψυχολόγος. «Από τη σκοπιά του παρατηρητή, στον εργασιακό χώρο, μια τέτοια κατάσταση μπορεί εύκολα να παρερμηνευτεί. Υπάρχει προκατάληψη για το μη γνήσιο της πρόθεσης της συμπεριφοράς, ακριβώς λόγω των στερεοτύπων αλλά και λόγω του παιχνιδιού της εξουσίας. Παγιωμένη κοινωνικά συνθήκη θέλει τον άντρα να είναι αυτός που παραδοσιακά παρενοχλεί ή επιδεικνύει ανάρμοστη συμπεριφορά απέναντι στη γυναίκα. Προκύπτει όμως το ερώτημα αν αυτό εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα ή αν τα πράγματα έχουν κάπως αλλάξει. Με τη χειραφέτηση των γυναικών, την επαγγελματική τους καταξίωση και την ανεξαρτητοποίησή τους, το παιχνίδι της εξουσίας μεταφέρεται. Έτσι, πρέπει να σημειωθεί ότι πολλές φορές η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να αλλάζει στρατόπεδο και να ξεφεύγει από το κλασικό μοτίβο που αναφέρθηκε πιο πριν. Συμπερασματικά, σε πλαίσια εργασιακά, οι διαπροσωπικές σχέσεις είναι περίπλοκες και εύκολα αμφισβητούμενες. Έτσι, οι συμπεριφορές πρέπει να μελετηθούν προσεκτικά, με γνώμονα τα στερεότυπα, σεξιστικά και κοινωνικά, και τις κοινωνικές νόρμες».
Τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά μας ακολουθούν στη δουλειά
Η Μαργαρίτα Λαζαρίδου αναφέρεται στα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του κάθε εργαζόμενου τα οποία τείνουν να εγκλωβιστούν μερικές φορές εντός του εργασιακού χώρου: «Σύμφωνα με τον Becker, "παρεκκλίνουσα είναι η συμπεριφορά που οι άνθρωποι έτσι ετικετάρουν". Το συναινετικό πρότυπο κοινωνίας αξιώνει πως μία οριακή συμπεριφορά πηγάζει είτε από ατομική παθολογία είτε από κοινωνική παθολογία. Στον εργασιακό χώρο, «απαγορεύονται» οι στενές διαπροσωπικές σχέσεις. Είναι αφύσικο να υπάρχει φιλική σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων που εργάζονται στον ίδιο χώρο λόγω των κοινωνικών προκαταλήψεων. Οι φιλικές σχέσεις παρερμηνεύονται από τρίτους και συχνά "χρεώνονται" ως ερωτικές ή ως σχέσεις συμφέροντος. Έτσι, ενώ σε άλλα πλαίσια αυτές οι σχέσεις αποτελούν κάτι το φυσιολογικό, ιδωμένες σε εργασιακά περιβάλλοντα είναι αφύσικο να υφίστανται. Η σωματική επαφή (χειραψία, εναγκαλισμός, ασπασμός) μεταξύ των συναδέλφων, που μοιράζονται πολλές ώρες από την καθημερινότητά τους, είναι υποκριτικά παρεξηγήσιμη». Όταν η συναναστροφή γίνεται στο πλαίσιο της αμοιβαίας συμπάθειας αλλά παρεξηγείται, η ερμηνεία ενός τέτοιου φαινομένου έχει πολλές προεκτάσεις: «Τίθεται λοιπόν το εξής ερώτημα: ο εργαζόμενος πρέπει να εγκαταλείπει τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του όταν βρίσκεται στον εργασιακό του χώρο; Αυτό επιτάσσει η κοινωνία για να αυξήσει την παραγωγικότητα των εργαζομένων της μέσα στα ανταγωνιστικά πλαίσια που επιβάλλει. Εξάλλου, δεν είναι ανθρώπινο να θαυμάζει κανείς την ωραία και νεαρή συνάδελφο που κάθεται στο απέναντι γραφείο ούτε να εκφράζει τη συμπάθεια και φιλία του προς κάποιον συνάδελφο».
Κείμενο : Μαργαρίτα Λαζαρίδου Ψυχολόγος.
Επιμέλεια κειμένου : Λυδία Ελιόγλου
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Εβδόμη" 09/09/2010
